Âmir eş-Şa'bî, I/VII. asırda bütün İslam coğrafyasının her açısından en karışık bölgesi olan Kûfe'de yaşamıştır. Ama öyle görünüyor ki toplum yaşamının hemen her vechesini içine alan bu karmaşa diğer taraftan olabildiğince zengin bir çeşitlilik ve renk de ortaya koymuştur. Nitekim günümüzde dahî geçerliliğini sürdüren pek çok itikadî ve fıkhî akımın temelleri bu asrın Kûfe'sinde atılmıştır. Şehrin bu havası diğer bütün bireyleri gibi Şa'bî'nin hayatında da önemli roller icra etmiştir. Zira o bir taraftan dö

Hadisin, Kur'ân ile birlikte, en önde gelen delillerden olduğu konusunda mezhepler arasında ittifâk vardır. Ancak diğer taraftan, mezhepler arasında ihtilâfa yol açan temel âmillerden biri hatta belki birincisi de yine hadistir. Hadise bağlı bu ihtilâf sebeplerini genel olarak sübût ve delâlet gibi iki temel hususa indirgemek mümkündür. Buna göre mezheplerin hadisle amel edebilmek için aradıkları şartlar, râvîlerle ilgili tenkid noktaları, hadisin anlaşılmasını etkileyen hususlar, birbirine muhâlif gibi gör

İrcâ ve Mürcie, hadisçilerin sert tenkidlerine hedef olmuştur. Amelin imânla doğrudan alakası bulunmadığını savunan bu görüş, onu imânın ayrılmaz bir cüzü kabul eden hadis ulemâsı tarafından Hz. Peygamber döneminde ve bunu takip eden yarım asırlık zaman dilimi içinde ortaya konan teorik ve pratik değerlere aykırı bulunmuştur. Bu nedenle Mürcie, diğer itikâdî fırkalarla birlikte ehl-i bidat kavramı içinde telakki edilir. Dolayısıyla hadisçilerin ircâ ve Mürcie tenkidlerinin, fırkanın sistematize süreci içind

Bir Müslüman; bizzat kendisiyle, toplumla ve Allah ile olan ilişkilerine yön verirken hatta en genel mânâsıyla dünya ve âhiret görüşünü oluştururken bir mezhebe mensup olma keyfiyetine sıkı sıkıya bağlı kalmaktadır. Kendini bir mezhebin belki milyonlarca mensubundan biri şeklinde tanımlayan Müslümanlar için bu bakış açısı yeterli ve tatmin edici görülecektir, hatta belki görülmelidir. Ancak herhangi bir mezhebe mensup olan insanlardan en azından bazısının, amelî hayatının dayandığı ilkeleri merak etmesi de

Kûfe coğrafî olarak Roma, Sâsânî, Hint ve Arap medeniyetlerinin kesişim noktasında kurulmuş, dolayısıyla çeşitli kültür, din, dil ve ırka mensup unsurlara ev sahipliği yapmıştır. Belki bu çok renklilik şehri bazı açılardan bir problemler yumağı haline getirmiş, meselâ siyâsî tarihte Kûfe hep istikrarsızlık ve çalkantılarla birlikte anılmıştır. Ancak bu şehir kendi yapısından kaynaklanan sorunların üstesinden gelecek çözümleri de üretmiş, dahası İslâm düşüncesinin hemen her alanında kalıcı izler bırakmayı ba