Nübüvvet silsilesinin son halkası Hz. Muhammed (sas) ile tamamlanmıştır. Allah Resûlü’nün (sas) mirasına sahip çıkan âlimler, İslâm’ı farklı dil, renk ve kültürlere sahip toplumlara anlatma gayretinde olmuştur. İlmî, fikrî, siyasî, askerî vb. alanlarda İslâm dinine farklı açılardan hizmet eden bu şahsiyetler, büyük ve kutlu mirasın günümüze ulaşmasında ve İslâm medeniyetinin oluşmasında büyük rol oynamışlardır. Her birinin hayatı farklı bir örneklik teşkil eden, yaşadıkları asrın öncüleri ve Peygamber vâris

Tasavvufun Mağrib'e girişi on birinci yüzyıl başları gibi oldukça geç dönemlerde gerçekleşmiştir. Bu da yaklaşık olarak şark İslâm dünyasından iki asır sonraya tekabül etmektedir. İlk Mağrib sûfîleri metafizik konularla ilgilenmekten çok zühd ve takva esasına ağırlık vermekteydiler. On ikinci yüzyıldan itibaren ise Şark İslâm dünya¬sındaki mutasavvıflara ve tasavvuf mekteplerine benzeyen yeni an¬layışlar görülmeye başladı. Endülüs'ün önemli kültür merkezlerinde yetişen mutasavvıflar hem fıkıh, hadis ve kelâ

Gerçekleşen fetih hareketleri sonucunda Mısır, Libya, Cezayir, Tunus ve Fas toprakları İslam Dünyasının en önemli bölgelerinden biri haline gelmiştir. Başta Kuzey Afrika olmak üzere Afrika coğrafyasının iç kesimlerine doğru Afrika kıtası fetih döneminden itibaren uzun soluklu bir süreçte İslamlaşmasını sağlamıştır. Bölge halklarının İslâm'ı din olarak benimsemeleri ise daha çok sûfîler vasıtasıyla gerçekleşmiştir. Afrika'da tarikat zümreleri gönüllere hitap etmiş, halkları İslâm'ın engin dünyasıyla buluştur

Mağrib tasavvufunun en önemli özelliği, Şark İslâm tasavvufu, Endülüs tasavvufu ve Afrika tasavvufunu mezceden bir gelenek olmasıdır. Cüneyd-i Bağdâdî, Ebû Medyen Şuayb el-Kirâm, Ebü'l-Hasan eş-Şâzilî, Süleyman el-Cezûlî ve Ahmed ez-Zerrûk gibi isimler, Mağrib tasavvuf tarihinin dönüm noktalarını oluşturmuştur. Mağrib'de kurulan erken dönem ribat ve zaviyeler, tasavvufî düşünceye merkezlik yapmışlardır. Merâkeş, Fes, Meknes, Sellâ, Tâdile, Dükkâle, Asafi, Tâze, Azmûr, Rekrâke, Sicilmâse, Ağmât, Der'a, Sebte

Mağrib'in Cüneyd'i diye tanımlanan ve tasavvuf tarihinde Abdülkadir-i Geylânî'nin Doğunun şeyhi olarak anılmasına karşılık, Batının şeyhi olarak bilinen Ebû Medyen, başta Muhyiddin İbnü'l-Arabî olmak üzere geniş tesir halkası ile Mağrib tasavvuf akımlarının öncü isimlerinden biri kabul edilmiştir. Muvahhidler dönemi Endülüs, Fas ve Cezayir topraklarında hayatını sürdürmüş, aldığı güçlü eğitimle İslâmî disiplinlerde saygın bir konuma ulaşmış ve bilhassa tasavvufî hayata dair yaklaşımları ile dikkat çeken bir

On dokuzuncu yüzyıl, İslâm dünyasında sömürgeciliğin yaygınlaştığı, İslâm dünyasının parçalanmaya yüz tuttuğu, ahlakî yozlaşmanın arttığı, kültürel ve manevî kimlikten uzaklaşıldığı, bid'at ve hurafelerin kol gezdiği, cehâletin yaygınlaştığı, sosyal, ekonomik, iktisadî, siyasî buhranların arttığı bir dönemdir. Bu dönemde ortaya çıkan Senûsiyye tarikatı, Muhammed b.Ali es-Senûsî tarafından Ahmed b. İdris'in öğretileri doğrultusunda kurulmuştur. ından Ahmed b. İdris'in öğretileri doğrultusunda kurulmuştur.

Eserde ele almış olduğumuz Fülânî Hareketi, Batı Afrika müslümanlarının bir deneyimidir. Başarı ve başarısızlıkları, müspet ve menfi yönleri, katkı ve zafiyetleri ile İslâm dünyasının yakın tarihteki bir tecrübesidir. Bireysel tekâmülü esas alması ve kişisel deneyimi ifade etmesi gerekirken, toplum mühendisliğine soyunan, siyasal renge bürünen tasavvufî isimlerin, niçin tutunamadığını gözler önüne sermektedir. Fülânî hareketi, Osman b. Fûdî ve Bello'nun başardığı dengeli politika ve uygulamaları sürdüremeyi