Rusya Müslümanları arasında 20. asrın başlarında ilmî ve kültürel faaliyet alanlarında büyük bir ilerleme yaşandı. Asırlardır devam eden Rus emperyalizminin bıraktığı derin izlerin ardından kendi dinî ve millî meselelerini araştırmaya ve sorgulamaya başlayan Tatar aydınları Şehabeddin Mercani, İsmail Gaspıralı, Rızaeddin Fahreddin ve daha birçok yenilikçi din ve fikir adamının açtığı yolu takip ederek ilim, kültür ve medeniyet sahasında önemli eserler ortaya koydular. Tarih ve medeniyet alanında bu çizgide