Meşhur İskenderiye Kütüphanesi’nin Hz. Ömer döneminde Amr b. Âs komutasında
Müslümanlar eliyle yakıldığı ve harap edildiğine dair uydurulan hikâye zamanla yaygınlık
kazanmış ve İslâm aleyhine bir propagandaya dönüşmüştür. Mehmed Mansur’un risalesi,
asırlar boyu Müslümanlara yönelik süregelen bu iftira ve tartışma konusunun açıklığa
kavuşması için kaleme alınmış, aynı zamanda kitap ve kütüphane tarihini konu alan nadir
çalışmalardan biridir. Mehmed Mansur’un bir reddiye olarak ortaya koyduğu eser, ilk olarak
1282/1865 yılında İskenderiye Kütüphanesi adıyla Tasvîr-i Efkâr gazetesinde tefrikasından
sonra risale olarak da yayımlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde ilim ve fenlerin nasıl yayıldığına dair
iki bölüm ile birlikte, Protestan papazlarına verilen cevaplar ve Hıristiyanlığın ortaya çıkışına
dair diğer iki kısmın da genişletilerek eklenmesiyle Meşhur İskenderiye Kütüphanesi’ne Dair
Risaledir başlığı altında 1300/1884 yılında Cerîde-i Askeriye Matbaası’nda tekrar basılmış; eser
böylece on bölüm ve bir zeyl olarak yeniden okuyucuya sunulmuştur. Biz bu son genişletilmiş
baskıyı esas aldık.
Müellif, eser boyunca başta temel batılı tarih kaynakları olmak üzere pek çok farklı dilde
eserden direkt olarak istifade ederek kaynaklar arası çelişkileri tespit etmiş ve bu iftiranın
Yahudi dönmesi Ebü’l-Ferec Grigoryus tarafından uydurulmuş olduğunu delilleriyle ortaya
koymuştur. Mansur eserinde ayrıca, ilimler ve fenlerin nasıl ortaya çıkıp yayıldığı, Eflatun’un
fikirlerinin Hıristiyanlığa adapte edilmesi, Roma İmparatorluğu’nda güzel eserlerin tahrip edilişi, İstanbul’daki kütüphaneler, ilimlerin İslâm ülkelerinde çöküşü ve yeniden ihyası,
Osmanlı Devleti’nde bu yıkımın nasıl meydana geldiği, Harbiye ve Tıbbiye Mektepleri’ne dair
konulara da kitabında yer vermiştir.
Kitabın ikinci kısmını oluşturan ekler bölümünde konuya dair çalışmaları bir araya getirdik.
Seyyid Ali b. Ambasavî’nin 1284/1867 tarihinde Mecmûa-i Fünûn dergisinde yayımlanan İslâm
Kütüphaneleri; Tahir Harimi Balcıoğlu’nun İskenderiye Kütüphanesi; Süheyl Ünver’in Yirmi Bir
Asır Önce İskenderiye Tıp Mektebi ve Kütüphanesi ve Midhat Sertoğlu’nun İskenderiye
Kütüphanesi’ni Hıristiyanlar Yaktı başlıklı yazıları da konuyu bütünleyici olması bakımından
kitaba ilave edildi.