Ca‘ferî fıkıh usulü literatüründe erken dönemlerden itibaren deliller, kitap, sünnet, icmâ ve akıl şeklinde sıralanmıştır. Bihbehânî (v.1205/1791) dönemine gelinceye kadar akıl delili, usul eserlerinde etraflıca ele alınmamış ve bu delilin mahiyeti ve muhtevası tam anlamıyla tebellür etmemiştir. Bihbehânî ve onun öğrencilerinin yaşadığı dönemde ise akıl delili ilk defa net bir şekilde tarif edilmiş ve delilin muhtevasına dair zengin bir ilmi mesai ortaya konmuştur.
Elinizdeki bu çalışma aklın usûlî düzeyde bir “delil” olarak inşa edildiği en kritik tarihsel kesiti ifade eden Bihbehânî döneminde akıl delili etrafında ortaya konulan değerlendirme ve yaklaşımları ele alırken bu süreçte aklın sadece teorik bir bilgi kaynağı olmaktan çıkıp nasıl hüküm istinbatında kullanılan işlevsel bir araca dönüştüğünü incelemektedir.
Bu bağlamda kelam ilminin temel tartışması olan “hüsün-kubuh” meselesinin usule taşınması, aklın hükmü ile Şâri‘in hükmü arasındaki “mülâzemet” ilişkisi ve nassın sustuğu yerde devreye giren ve daha sonra “usûl-i ameliyye” adı verilecek berâet, ibâha ve istishâb gibi aklî ilkelerin konumu ve işlevi, bu çalışmanın yoğunlaştığı tartışma alanlarını oluşturmaktadır. Bihbehânî ve takipçilerinin gayretleriyle olgunlaşan ve modern Ca‘ferî hukuk metodolojisinin zeminini oluşturan bu süreçte akıl delili etrafında ortaya konulan ilmi birikim, elinizdeki eserde hem tarihsel arka planı hem de teorik temelleriyle derinlemesine tahlil edilmeye çalışılmıştır.