“Fikirler Tarihi” sahasının kurucusu Arthur O. Lovejoy’un
1933 William James Dersleri, Antik Yunan’dan modern
döneme, ontolojiden siyasete düşüncenin her sahasında
hüküm sürmüş bir fikrin; Büyük Varlık Zinciri’nin peşine
düşer. Bu tasavvura göre dünya merkezli evren anlayışına
eşlik eden ay-altı ve ay-üstü âlemler, maddenin en ilkel
formundan Tanrı’ya kadar hiyerarşik olarak düzenlenmiş
bu yapı birbirine kenetlenmiş bir zincir oluşturur. Bu
zinciri modern epistemik devrim parçalamış, astronomi
devrimleriyle eski bir masal derekesine düşürmüştür:
Yüzyıllar boyunca insanların muhayyilesine hükmeden
bu fikir ironik olarak tanınmaz hâle gelmiş, üzerine inşa
edilmiş eserler de okunurluğunu yitirmiştir. Lovejoy,
klasik İslâm düşüncesinin de altyapısını oluşturan bu yitik
paradigmanın tesis, gelişim ve sönümlenişinin bir tarihini
ortaya koyuyor.
“Arthur O. Lovejoy’un Büyük Varlık Zinciri, entelektüel
manzaranın aşina olduğumuz bir unsurudur. Pope
veya Bonnet’nin, Locke veya Kant’ın, Tyson veya
Fontenelle’in, Bruno veya Leibniz’in ve diğer pek
çok bilim insanı, filozof, teolog ve edebiyatçının
kavramsal dünyalarına nüfuz eden fikirler kümesine
Lovejoy’un rehberliği olmadan yaklaşmanın nasıl
bir şey olacağını hayal etmek zordur. Lovejoy’un
monografisi kırk yıl sonra hâlâ kendisinin öncülük
ettiği tarihyazımı türünün, yani Fikirler Tarihi’nin
en başarılı örneği olarak duruyor. Başka fikirlerin
–özgürlük, doğa, ilerleme, Tanrı– tarihleri yazıldı
ama büyük varlık zincirinin sadece bir tarihi var.
Böylesine tavizsiz bir bilimsellikle yazılmış çok az
kitap, birkaç nesil sonra dahi çok satıyor”
– William Bynum
“Dahiyane ve ufuk açıcı Büyük Varlık Zinciri,
Amerikalı en büyük felsefe tarihçisinin başyapıtıdır.”
– Alexandre Koyré
“Hayranlık uyandıran, çarpıcı bir kitap... İnsanlık
tarihinin büyük ironileriyle ilgilenen herkes okumalı.”
– Ernest Nagel